Εὐριπίδου “Τρῳάδες” Μονόλογος Ἑκάβης α’
Στίχοι ἀρχαίου κειμένου 98-152
Όρθωσε το κορμί σου, δύσμοιρη,
σήκωσε από τη γη την κεφαλή,
τέντωσε το λαιμό σου1.
Αυτά τα ερείπια δεν είναι πια η Τροία 2.
Κι εσύ, Εκάβη, βασίλισσα αυτής της Τροίας.
Όρθια να δεχθείς της μοίρας σου την άκρα ανατροπή 3.
Αρμένιζε4, λοιπόν, όπου η μοίρα σε πάει
Και μη πηγαίνεις κόντρα στους καιρούς.
Να πλέεις με πρίμο τον άνεμο της συμφορά σου.
΄Αχού!
Πώς να μην κλάψω η δύστυχη;
Σαν τι να πω, τι να μην πω, τι να πρωτοθρηνήσω;
Η χώρα μου, ο αφέντης μου, τα πολλά παιδιά μου 5,
η προγονική μου αρχοντιά, όλα χαθήκαν!
Σαν να μην υπήρξανε ποτέ! Το γέρικο κορμί μου
ριγμένο στη σκληρή τη γη παντού πονάει:
στις κλείδωσες, στην πλάτη, στα μελίγγια....
Τις συμφορές τους οι βαριόμοιροι
ταιριάζουν σε μακρόσυρτα, λυπητερά τραγούδια.
Πώς θά ΄θελα κι εγώ σαν βάρκα γέρικη
να λικνιστώ δεξιά, ζερβά6….
Και με το λίκνισμα
να συνταιριάξω το θρήνο τον αξεδίψαστο.
Καράβια γρήγορα αρμενίζοντας,
αφήσανε τότε τ’ απάνεμα λιμάνια της Ελλάδας
και το γαλάζιο Αιγαίο περάσαν.
Με μισητούς πολεμικούς παιάνες 7
και στριγκλιές της σάλπιγγας ιαχές.
Ήρθανε στην Τροία την ιερή 8
κι αράξανε, κατάρα και ανάθεμα,
στης πόλης το ακρογιάλι.
Ήρθαν εδώ για να πάρουν πίσω εκείνο το σίχαμα,
το ταίρι του Μενέλαου.
Που ατίμασε τον αδελφό της Κάστορα 9
και ντρόπιασε του Ευρώτα την κοιλάδα.
Αυτή θανάτωσε ένα Πρίαμο, που έσπειρε γιους πενήντα.
Κι εγώ καράβι γέρικο που εξόκειλε στις συφοράς τα βράχια 10.
οικτρό της συφοράς ναυάγιο.
Άχου, τι πόνος και ντροπή,
σε τέτοιο θρόνο καθισμένη,
γριά αδύναμη με πένθιμα κομμένα τα μαλλιά μου 11,
αιχμάλωτη έξω από τη σκηνή του Αγαμέμνονα.
Και να με σέρνουν δούλα στα γεράματα,
διωγμένη από το σπίτι μου,
θλιβερό ενός πολέμου λάφυρο.
Ε! σεις χαροκαμένες σύζυγοι των Τρώων,
και σεις κόρες ανύμφευτες, στο πρώτο ανθό της νιότης,
που σας σέρνουν στη σκλαβιά να πικροπαντευτείτε,
το μοιρολόι της Τροίας που καίγεται αρχινήστε!
Μια μάνα πετροπέρδικα, μια ορφανεμένη μάνα 12
μέσα στην άκρα απελπισιά, σέρνει πικρό τραγούδι,
για ν΄ ανασάνει ο καημός, να πάρει ο πόνος τέλος.
Δεν είν΄ τραγούδι της χαράς, σαν τότε που τραγούδα
δίπλα στον ρήγα Πρίαμο, μεσ΄ την πλατειά την Τροία.
Κι έσερνε πρώτη το χορό κι αλαφροπατούσε
σ΄ όμορφο φρυγικό ρυθμό, σε θεϊκό γιορτάσι 13...
Η Κατίνα Παξινού στο ρόλο της Εκάβης-1955
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Σκηνοθετική οδηγία, που συμπληρώνεται πιο κάτω, για την κατάσταση που βρίσκεται η Εκάβη: είναι ξαπλωμένη κατάχαμα και πονάει παντού.
2. Άλλη σκηνοθετική οδηγία: η σκηνή εξελίσσεται μπροστά στα ερείπια της καιόμενης Τροίας, όπου εξελίσσεται όλη η τραγωδία.
3.”μεταβαλλομένου δαίμονος ἀνέχου”: η ανατροπή της τύχης, η περιπέτεια (Βλέπε λεξιλόγιο). Στις Τρωάδες δεν υπάρχει περιπέτεια μέσα στο έργο. Η μεταβολή της τύχης των Τρώων έγινε ήδη πριν αρχίσει το έργο, από την πριν ευδαιμονία βρίσκονται στην άκρα δυστυχία. Αναφορές στην προηγούμενη ευδαιμονία γίνεται συχνά από τους ήρωες. Η άλλη περιπέτεια είναι αυτή που αναμένει τους Έλληνες οι τώρα νικητές και θριαμβευτές, όταν τελειώσει το έργο θα καταστραφούν. Κι αυτή η περιπέτεια αναφέρεται συχνά από τους ήρωες, ιδιαίτερα από την Κασσάνδρα η οποία προλέγει τον όλεθρό τους και τον άγριο φόνο του Αγαμέμνονα.
4. Μεταφορά από τη ναυτική ζωή. Συχνές τέτοιες ναυτικές παρομοιώσεις και μεταφορές γιατί ήταν η εποχή που η Αθήνα ήταν θαλασσοκράτειρα, το ναυτικό ήταν η δύναμή της και πολλοί από τους θεατές υπηρετούσαν στο Αθηναϊκό ναυτικό. Εδώ υπάρχει κι άλλος λόγος: ο Ελληνικός στόλος έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην Τρωική εκστρατεία και τώρα είναι έτοιμος να αποπλεύσει για το ταξίδι της επιστροφής που θα είναι ταξίδι ολέθρου.
5. Ο Πρίαμος με την Εκάβη, αλλά και με άλλες συζύγους, είχε πενήντα γιους και πολλές κόρες.
6. Πάλι ναυτική παρομοίωση.
7. Ο παιάν ήταν λυρικό χορικό άσμα, αρχικά προς τον Απόλλωνα ύστερα και σε άλλους θεούς. Μια επίκληση ή ύμνος ευχαριστήριος, αλλά και ως πολεμικό εμβατήριο.
8. Ἴλιον ἱεράν. Από τον Όμηρο η Τροία ονομάζεται ἱερὸν πτολίεθρον, ιερή πόλη.
9. Η Ελένη είχε αδέλφια του δίδυμους Κάστορα και Πολυδεύκη. Ήδη στον Όμηρο αναφέρεται η ντροπή που ένοιωσαν τα αδέλφια της για την πράξη της. Υπήρχε μάλιστα μια παράδοση ότι οι Διόσκουροι οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία από αυτή την ντροπή τους.
10. Άλλη μια ναυτική μεταφορά.
11. Το έθιμο να κόβουν τα μαλλιά σε ένδειξη πένθους.
12. Εσκεμμένα η μετάφραση σαν δημοτικό μοιρολόι.
13. Ο Ευριπίδης κλείνει τη θρηνητική μονωδία της Εκάβης με μια νότα χαρούμενων στιγμών από το παρελθόν. Αμέσως θα ακολουθήσουν και πάλι τραγικές στιγμές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου